...

レジデント初期研修用資料 内科診療ヒントブック 改訂2版

by user

on
Category: Documents
11

views

Report

Comments

Transcript

レジデント初期研修用資料 内科診療ヒントブック 改訂2版
本書を発行するにあたって、内容に誤りのないようできる限りの注意を払いましたが、本書の内容を適用した
結果生じたこと、また、適用できなかった結果について、著者、出版社とも一切の責任を負いませんのでご了承
ください。
本書に掲載されている会社名・製品名は一般に各社の登録商標または商標です。
本書は、「著作権法」によって、著作権等の権利が保護されている著作物です。本書の複製権・翻訳権・上映
権・譲渡権・公衆送信権(送信可能化権を含む)は著作権者が保有しています。本書の全部または一部につき、
無断で転載、複写複製、電子的装置への入力等をされると、著作権等の侵害となる場合がありますので、ご注意
ください。
本書の無断複写は、著作権法上の制限事項を除き、禁じられています。本書の複写複製を希望される場合は、
そのつど事前に下記へ連絡して許諾を得てください。
• オーム社開発部「レジデント初期研修用資料 内科診療ヒントブック 改訂 2 版」係宛、E-mail([email protected])または書状、FAX(03-3293-2825)にて
頭が痛い p.13
意識がおかしい p.22
けいれん発作 p.27
めまい p.31
不穏 p.36
ゼーゼーする p.44
息が苦しい p.50
胸水貯留 p.72
ショック状態 p.88
胸が苦しい p.95
失神した p.102
脈が速い p.110
浮腫がある p.123
吐血した p.138
上腹部痛 p.142
下腹部痛 p.150
腰背部痛 p.155
下血した p.160
腹水貯留 p.163
下痢を生じた p.170
便秘 p.168
嘔吐 p.175
尿量が少ない p.182
腎機能異常 p.188
高血糖 p.198
肝機能異常 p.208
血ガスが悪い p.219
高 K 血症 p.224
低 K 血症 p.226
高 Na 血症 p.229
低 Na 血症 p.231
貧血 p.239
血小板減少 p.253
手足の麻痺 p.270
力が入らない p.276
不明熱 p.294
薬物中毒 p.320
静注用強心薬 p.90
静注用降圧薬 p.131
インスリン p.199
ヘパリン p.260
ワーファリン p.263
抗不整脈薬 p.111
静脈麻酔薬 p.63
iii
凡例と注意
● 薬について
薬品名は一般名を原則としていますが、代表的なものについては商品名を記
載しました( .R. を付記してあります)。
一部薬剤に関して、保険適用を超える容量となっている部分もありますが、
教科書に書かれていたことを優先しています。
薬の用法・用量・注意事項等は、本書の刊行後に変更される場合がありま
す。特に使い慣れない薬の使用に際しては、読者自身で情報の収集・確認な
どを行い、十分な対策と注意をしてください。
● 連絡先について
本書の内容に関する質問は巻末を参照ください。また、著者の Twitter アカ
ウント(http://twitter.com/medtoolz)があるので、Twitter 経由で
@medtoolz として直接コメントしていただくこともできます。
本 書 の 補 足 情 報 な ど に つ い て は 、著 者 の ホ ー ム ペ ー ジ(http:
//medt00lz.s59.xrea.com/wp)も参照してください。
● 注意
本書は正しいと保証された方法を提供するものではありません。「と思う」
という言葉を多用し、医学的な正しさよりも、体験に基づいた独りよがりな意
見を優先しています。
内容が正確であるよう、著者なりに努力をしていますが、薬の用法・用量・
注意事項等は時に変更されることがあります。特に使い慣れない薬の使用に際
しては、読者ご自身で十分に注意を払われることを要望します。
著者並びに出版社は、本書の情報を用いた結果生じたいかなる不都合に対
しても、その責を負いかねますのでご了承ください。
iii
v
目次
iii
凡例と注意
薬について . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
第1章
iii
連絡先について . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iii
注意 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iii
1
はじめに
1.1 本書のねらい . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
1.2 本書の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
診断チャート . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
検査について . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
第2章
7
頭頸部の問題
2.1 のどが痛い . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
化膿性扁桃腺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
扁桃周囲膿瘍 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
急性喉頭蓋炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
インフルエンザ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
亜急性甲状腺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2 頭が痛い . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
片頭痛/筋緊張性頭痛 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
群発頭痛 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
脳出血/くも膜下出血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
髄膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
副鼻腔炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
側頭動脈炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
緑内障 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
脳静脈血栓症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3 意識がおかしい . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
急性散在性脳脊髄炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
辺縁系脳炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
高血圧脳症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
可逆性後部白質脳症症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
v
vi
目次
2.4 けいれんしている . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
症候性てんかん . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.5 めまい/ふらつき . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
パーキンソン病 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
良性頭位性めまい . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
脳幹梗塞/小脳梗塞 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
椎骨動脈解離 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
顔面神経麻痺/ Ramsay-Hunt 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.6 不穏 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
不穏の対処 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
ヘルペス脳炎/ウィルス脳炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.7 認知症/性格変化 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
ウェルニッケ脳症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
硬膜下血腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
第3章
呼吸器系の問題
43
3.1 ゼーゼーする . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
気管支喘息 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Churg-Strauss 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
アレルギー性肺アスペルギルス症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.2 息が苦しい . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
COPD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
気胸 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
肺塞栓 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
心原性肺水腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
肺高血圧症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.3 SpO2 が低い . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
挿管困難への対処 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
挿管中の鎮静 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
投与酸素濃度について . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
間質性肺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
ARDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3.4 咳が出る . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
肺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
治りにくい肺炎について . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
vii
特発性器質化肺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
過敏性肺臓炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
気管支拡張症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
3.5 胸水貯留 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
膿胸/肺炎随伴性胸水 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
結核性胸水 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
リウマチ随伴性胸水 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
胸膜中皮腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
胸膜癒着術 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
3.6 血痰が出た . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
肺アスペルギローマ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
肺動静脈瘻 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
血管炎による肺胞出血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
3.7 肺野のびまん性間質影 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
ニューモシスチス肺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
サルコイドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Wegener 肉芽腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
全身性強皮症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
癌性リンパ管症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
第4章
循環器系の問題
87
4.1 ショック状態 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
昇圧薬の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
心嚢水/心タンポナーデ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
敗血症性ショック . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
アナフィラキシーショック . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
4.2 胸が苦しい . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
急性心筋梗塞/不安定狭心症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
解離性大動脈瘤 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
心膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
異型狭心症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
4.3 失神した . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
迷走神経反射性失神 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
大動脈弁狭窄症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
僧帽弁狭窄症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
肥大型心筋症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
viii
目次
洞不全症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
房室ブロック . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
QT 延長症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Brugada 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
4.4 脈が速い . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
抗不整脈薬の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
上室性期外収縮 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
洞性頻拍 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
心房粗動 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
心房細動 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
上室性頻拍症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
WPW 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
期外収縮 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
危険な心室性期外収縮 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
心室頻拍 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.5 浮腫がある . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
収縮性心膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
深部静脈血栓症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
拘束型心筋症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
アミロイドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
血管性浮腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
リンパ浮腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
4.6 血圧が高い . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
静注用降圧薬の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
高血圧性緊急症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
本態性高血圧 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
腎血管性高血圧 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
褐色細胞腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
原発性アルドステロン症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
クッシング症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
妊娠高血圧症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
ix
第5章
消化器系の問題
137
5.1 吐血した . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Mallory-Weiss 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
消化管潰瘍 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
食道静脈瘤破裂 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
逆流性食道炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
5.2 上腹部の痛み . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
上腸間膜動脈閉塞症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
胆石/胆のう炎/胆管炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
急性膵炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
特発性食道破裂 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
アニサキス症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
消化管潰瘍穿孔 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Fitz-Hugh-Curtis 症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
5.3 下腹部の痛み . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
卵巣茎捻転 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
虫垂炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
骨盤子宮内膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
急性尿閉 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
子宮外妊娠 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.4 腰背部痛 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
尿路結石症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
大動脈瘤破裂 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
腎梗塞 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
化膿性脊椎炎/腸腰筋膿瘍 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
5.5 下血した . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
虚血性腸炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
炎症性腸疾患 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
大腸憩室出血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
5.6 腹水貯留 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
アルコール性肝障害 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
アルコール離脱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
肝硬変 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
特発性細菌性腹膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
5.7 便秘している . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
x
目次
閉塞性腸炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
5.8 下痢 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
腸炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
偽膜性腸炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
腸結核 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
薬剤起因性下痢症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
過敏性腸症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
5.9 嘔吐した . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
腸閉塞 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
5.10 栄養治療 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
カロリー必要量と組成 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
TPN の組成を自分で決める . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
高血糖の予防 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
第6章
検査データの異常
181
6.1 尿量が少ない . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
急速進行性糸球体腎炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
慢性腎不全 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
急性尿細管壊死 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
薬剤性腎症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
多尿を生じる疾患 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
6.2 血尿/蛋白尿/腎機能障害 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
溶連菌感染後糸球体腎炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
IgA 腎症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
クリオグロブリン血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
アレルギー性紫斑病 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
膜性増殖性腎炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
間質性腎炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.3 ネフローゼ症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
微小変化群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
巣状糸球体硬化症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
膜性腎症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6.4 血糖値の異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
入院患者さんはインスリンを使用する . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
手術中のインスリン補充 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
xi
糖尿病性ケトアシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
高浸透圧性昏睡 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
低血糖 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
6.5 CPK 上昇 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
横紋筋融解症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
熱中症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
悪性症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
6.6 肝機能異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
GOT/GPT の増加 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
LDH/GOT 優位の肝逸脱酵素上昇 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
ALP の増加 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
黄疸 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
劇症肝炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
A 型肝炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
B 型肝炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
C 型肝炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
PBC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
PSC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
自己免疫性肝炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
薬剤性胆汁うっ滞 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
肝障害を生じる薬剤 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
NASH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
6.7 血液ガスの異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
呼吸性アシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
神経筋疾患に伴う呼吸不全 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
代謝性アシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
乳酸アシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
尿細管性アシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
アルコール性ケトアシドーシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
代謝性アルカローシス . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
6.8 高 K 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
血行動態が安定している場合 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
血行動態が不安定な場合 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
6.9 低 K 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
低 K 血症の治療 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
バーター症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
xii
目次
6.10 高 Na 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
高 Na 血症の治療 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
尿崩症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
6.11 低 Na 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
SIADH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
6.12 高 Ca 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
高 Ca 血症の治療 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
副甲状腺機能亢進症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
6.13 低 Ca 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
6.14 Mg 濃度の異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
高 Mg 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
低 Mg 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
6.15 P 濃度の異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
高 P 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
低 P 血症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
6.16 貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
小球性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
鉄欠乏性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
慢性消耗性疾患に伴う貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
鉄芽球性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
大球性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
ビタミン B12 欠乏 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
葉酸欠乏症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
正球性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
自己免疫性溶血性貧血 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
発作性夜間血色素尿症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
6.17 汎血球減少 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
多発性骨髄腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
好中球減少を生じる疾患 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
6.18 輸血の原則 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
血液型不適合の対処 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
6.19 好酸球増多症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
好酸球増多症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
急性好酸球性肺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
xiii
6.20 血小板減少 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
ITP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
HUS/TTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
6.21 凝固異常 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
DIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
抗リン脂質抗体症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
後天性血友病 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
6.22 ヘパリンの使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
ACT と APTT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
ヘパリンノモグラム . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
プロタミン硫酸塩の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
ヘパリン起因性血小板減少(HIT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
6.23 ワーファリンの使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
ワーファリン過剰の対処 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
外科処置前の抗凝固薬/抗血小板薬の中止 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
6.24 抗核抗体陽性を見た場合 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
抗核抗体の染色パターン . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
疾患ごとに提出すべき検査 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
免疫抑制剤の使いかた . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
第7章
四肢の問題
269
7.1 手足の麻痺 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
多発性硬化症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
脳梗塞/一過性脳虚血発作 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
周期性四肢麻痺 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
脊髄の圧迫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
7.2 力が入らない . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
多発性筋炎/皮膚筋炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
筋萎縮性側索硬化症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
重症筋無力症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
ステロイドミオパチー . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
7.3 手足のしびれ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
ギランバレー症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
CIDP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
閉塞性動脈硬化症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
xiv
目次
7.4 関節痛 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
痛風 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
偽痛風 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
感染性関節炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
関節リウマチ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
SLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
リウマチ性多発筋痛症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
リウマチ熱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
第8章
全身の問題
293
8.1 不明熱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
免疫不全に伴う発熱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
皮疹を伴う発熱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Stevens-Johnson 症候群と中毒性表皮壊死症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
薬剤性過敏症症候群 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
麻疹 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
風疹 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
ツツガムシ病と日本紅斑熱 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
水痘 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
伝染性単核球症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
結核 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
粟粒結核 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
感染性心内膜炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
血管炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
結節性多発動脈炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
顕微鏡的多発血管炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Behçet 病 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
成人 Still 病 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
悪性リンパ腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
8.2 倦怠感 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
副腎不全 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
左房粘液腫 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
甲状腺機能亢進症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
甲状腺機能低下症 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
慢性甲状腺炎 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
8.3 薬物中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
催吐と胃洗浄 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
xv
活性炭の内服 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
下剤 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
尿のアルカリ化 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
透析の効果が期待できる薬剤 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
高インスリン正常血糖療法 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
脂肪乳剤静注 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
一酸化炭素中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
アセトアミノフェン中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
メタノール中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
エチレングリコール中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
砒素中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
ベンゾジアゼピン . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
三環系抗うつ薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
β 遮断薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Ca 拮抗薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
有機リン中毒 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
8.4 妊婦さんに投与可能な薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
症状に対する薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
絶対禁忌薬 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
あとがき
331
参考文献
333
索引
339
第 1 章 はじめに
第
1
1章
はじめに
1
2
第 1 章 はじめに
1.1 本書のねらい
■ この本の目的 「確実に保証された情報しか書いていない本」は有用です。
しかしながら、実際の現場の仕事をこなしていく上では、「確実に保証するこ
とはできなくても有用な情報」がたくさんあります。「確実に保証された情報」
だけを載せようとした本には、そんな「確実な保証をすることが困難だが有用
な情報」が欠落しており、たくさんの有用な情報やノウハウが、医療従事者の
間で十分共有されないという不幸があると思います。
この本を通じて、そんな「確実な保証が困難だが有用な情報」を、一部でも
提供できたらいいな、と考えています。
■ 「分からない」がヒントになる 「分かる患者さん」をより正しく治すやり
かたは、多くの教科書に記載されています。ところが患者さんが「分かる」状
況から外れた場合、たとえばある症状に対して検査を行い、その結果を読んで
も原因が突き止められなかったとき、次にどうすればいいのか、教科書にはし
ばしば、それが書かれていません。
「分からない」というのは、それでも大切な手がかりです。
それは「肝機能障害スクリーニングセット」であったり、「採血一発で診断
する不明熱セット」であったり、専門各科の先生方は、患者さんが「分からな
い」状況に陥ったときには、それまでのスマートなやりかたから、教科書的で
ないやりかたへと、対処を変更します。
「馬鹿だって病気を治せる」なんていわれるそんなやりかたは、ところが知
識がないと、
「馬鹿」なやりかたが再現できません。
本書は「分からない」状況に陥った研修医に、患者さんを「分かる」に導く
ために必要な、「こうすれば何とかなる」というやりかたを提案しています。
■ 先入観を持とう
研修医だった頃には「先入観を持ってはいけない」と教わ
りました。データに対して先入観を持ってしまうと、すべての異常を見いだす
ことができないからと。
この本は「健全な先入観を持ってデータと対峙しよう」という立場を取って
います。
使う目的があいまいだと、どれだけ莫大な検査データがあったところで、そ
れは単なる「量」に過ぎません。ところが正しい先入観を持ってデータに当た
ると、量は質に転化します。
ある症状が患者さんにあって、その症状から致命的な経過をたどる疾患は、
いくつかに限定されます。まずはそれを見つけるために、目的を限定してから
1.1 本書のねらい
3
検査データに向きあえば、データは人間に足りない知識や経験を補ってくれる
はずです。
本書では、莫大な検査データに、先入観で積極的な絞り込みをかけることで、
名人でなくては使えない知識や判断力といったものを、臨床の現場から減らし
たいと考えています。
「名医」なら「くだらない知識」と一蹴するであろう、そんな知識が、本書に
はたくさん詰まっています。
4
第 1 章 はじめに
1.2 本書の使いかた
この本は「診断チャート」とその解説、そこから導かれた各疾患に関する簡
単な解説とから成り立ちます。
~
診断チャート
腹水穿刺
検尿沈渣
TSH/FT4
PT/APTT
血液生化学検査/CPK/AMY
.. J
3
胸腹 CT スキャン
赤血球沈降速度
..
1
J
. .p.148
腹膜炎 . .p.194
ネフローゼ . .p.316
甲状腺機能低下症 . .p.165
肝硬変 . .p.145
急性膵炎 門脈塞栓/腫瘍/内膜症
. .p.302
結核 . .p.124
収縮性心膜炎 .
.
p.56
心不全 . .p.127
アミロイドーシス ..
2
BNP
蛋白分画
心エコー
N
図 1.1 診断チャートの見方(腹水の例)
このチャートは、ある症状から考えなくてはならない、致命的な経過をたど
る可能性がある疾患のリストと、その疾患で異常値をとりうる検査とをまとめ
たものです。それぞれの検査は、確定診断に必須のものではなく、病歴や身体
所見のとりかたに自信のある医師なら、こうした検査はしばしば行われません
が、日常臨床の現場では、逆に「とりあえず検査はしたけれど疾患名が分から
ない」という状況は決して珍しくありません。
チャートは通常、右から左に、検査から疾患名の方向に用いることになり
ます。
検査はいくつかのブロックに分かれています。大きなブロックを持つ検査は
たくさんの疾患を検索できる代わり、それだけで診断を確定することは困難で
す。ブロックが小さかったり、あるいは疾患名リストに近い場所にあるブロッ
クを持つ検査は、検索できる疾患は少ないものの、特定の疾患を確定する役に
立ちます。
たとえば腹水を生じた患者さんが来院した場合、話を聞いたその時点で診断
がつかないときには、診断チャート中で大きなブロックを持つ検査、たとえば
「血液生化学検査」を選択することになります。そのときの状況によって、「心
エコー」や「CT スキャン」が選択されてもかまいません。
1.2 本書の使いかた
5
とりあえず血液生化学検査が選択されたとして、このデータがすべて正常で
あったならば、腹膜炎、ネフローゼ、甲状腺機能低下症、肝硬変、膵炎といっ
た疾患が除外できることになります。
ブロックを一つ消したところで、 .3. の方向への移動、この患者さんにたとえ
ば PT/APTT を追加しても、この検査から得られるものは少ないだろうとい
う見当がつきます。血液生化学検査の近隣で他に大きなブロックを探すと、次
に行うべきは .2. の方向、心エコーか CT スキャンであることが分かります。
最初に行った血液生化学検査で何らかの異常所見があった場合には、チャー
トの下側に記載されている血液生化学検査の解説に従い、検査データを細か
く読んでいくことになります。疑われる疾患が、たとえば肝硬変であったなら
ば、PT/APTT を提出することで重症度の評価が可能になります。
一方で、血液生化学検査、心エコー検査ともに正常であった場合でも、腹水
の原因としてまだ「結核」のような疾患が残存しており、それを疑うためには、
こんどは赤沈の提出が必要となります。
チャートの下部には、チェックリスト(X
)が用意されている場合がありま
す。チェックリストには、ある症状を訴える患者さんに対して必ず行うべき検
査や処置、あるいは見逃してはいけない疾患などを記載しました。
いよいよ診断がつかない状況に陥ったときに備えて、別途「分からなかった
ら」というパラグラフを用意しました。日常臨床であまり見ないような疾患ま
で含めた、検索範囲を広く取った検査リストをここに記載しています。
~
検査について
■ 血液生化学検査
いわゆる「生化スクリーニング」検査です。
AST(GOT)、ALT(GPT)、LDH、ALP、γ-GTP、総ビリルビン、間接ビリ
ルビン、TP、ALB、BUN、CRE、Na、K、Cl、CRP、血算を想定しています。
■ 胸部画像 「胸部画像/CT」という表記をしているケースのほとんどで、胸
部単純 CT を想定しています。
胸水、気胸、大動脈拡大、心嚢水、右室の拡大が評価できれば、たいていの
場合間に合うはずです。別途「読影」を必要とする疾患については、疾患ごと
に特徴的な画像所見を記載しています。大動脈解離と肺塞栓とを確定診断しな
くてはならない状況で、
「造影剤が必要」と記載しています。
■ 腹部 CT
腹部単純 CT を想定しています。腸間膜動脈閉塞症を疑った際な
ど、造影剤が必要な場合には、そう記載しました。
6
第 1 章 はじめに
■ 単純写真と腹部エコーについて
単純写真やエコー検査は、そこから情報を
取り出すためには熟練が必要な検査であり、研修医諸氏がそれを学び、日常臨
床の判断に援用するのは困難です。だから本書では、これらの検査については
言及を行っていません。
第 2 章 頭頸部の問題
第
7
2章
頭頸部の問題
7
8
第 2 章 頭頸部の問題
2.1 のどが痛い
. .p.301
伝染性単核球症 化膿性扁桃炎
. . p.8
扁桃周囲膿瘍
. . p.9
リンパ節腫大
扁桃腫大
VCA-IgM
血液生化学検査
頸部 CT
. . p.10
喉頭蓋炎 . . p.11
亜急性甲状腺炎 扁桃正常
TSH/FT4
赤沈
X「咽頭所見正常の重篤な咽頭痛」に注意する。喉頭蓋炎を見ている可能性が
ある
. の放散痛が咽頭痛として出現することがある [78]
. p.96
X心筋梗塞 ■ リンパ節腫大
伝染性単核球症において耳介後部、腋下、鼡径部のリンパ節
を触知する。腫大が生じていなければ本症である可能性は低い。
■ 血液生化学検査/赤血球沈降速度
s 伝染性単核球症 ⇒ 異型リンパ球
s 化膿性扁桃腺炎/扁桃周囲膿瘍/急性喉頭蓋炎 ⇒ WBC↑ CRP↑
s 亜急性甲状腺炎 ⇒ WBC ↑ CRP↑ ESR↑↑
■ 頸部画像診断
気道の狭窄を生じていた場合、内科的緊急疾患である喉頭蓋
炎の可能性がある。同じスライスで頸部リンパ節の腫大も確認できる。
■ 甲状腺機能検査
亜急性甲状腺炎の痛みを伴う時期には甲状腺機能亢進状
態となっている。甲状腺の圧痛は「のどが痛い」と表現されることもある。
. による扁桃腫大を伴わ
.p.316
抗甲状腺薬を内服中の患者さんは、無顆粒球症 ない細菌性扁桃炎を生じることがある。
化膿性扁桃腺炎
~
s 発熱と咽頭痛、扁桃の腫大を生じる。A 群 β 溶連菌によることが多い
s 抗生剤に対する反応は良好であるものの発熱は数日間続く。まれにリウマ
. を続発する
. や糸球体腎炎 .p.189
.p.290
チ熱 ■ 検査
s 38℃を超える発熱、咳を伴わないこと、頸部リンパ節腫大、滲出物を伴う
扁桃腫大の 4 徴候がそろえば可能性が高い [1]
2.1 のどが痛い
9
s 4 徴候のうち 4 つを満たせば検査不要。2-3 項目が陽性ならば培養、あるい
は溶連菌に対する迅速抗原検査を施行する [1]
s 溶連菌に対する迅速抗原検査は 90% 以上の感度が期待できる。陽性が証明
できれば咽頭培養不要
s 採血検査を提出する。総白血球数に対するリンパ球の割合が 35% を超える
. である可能性が高い
.p.301
場合は伝染性単核球症 s 扁桃の腫大が乏しいにもかかわらず咽頭痛が重篤である場合、開口が困難
. や喉
. p.9
であった場合には頸部 CT スキャンを確認する。扁桃周囲膿瘍 . の有無を検索する
. p.10
頭蓋炎 ■ 治療
s ペニシリン G(バイシリン .R. )40 万単位 1 日 4 回を 10 日間内服する†1
s セフポドキシム(バナン .R. )200 mg 1 日 2 回 5 日間、またはセフロキシム
.
(オラセフ R. )250 mg 1 日 2 回 5 日間、またはクリンダマイシン(ダラシ
..R
ン )300-450 mg 1 日 3 回†2 5 日間内服でも代用可能
s クラリスロマイシン(クラリス .R. )またはアジスロマイシン(ジスロマッ
.R.
ク )は耐性の増加が報告されており、推奨できない
扁桃周囲膿瘍
~
s 咽頭痛に加えて、痛みのために開口障害†3 を生じることが多い。嚥下障害
も合併する
s 頸部の痛みにと頸部の腫大を伴うことが多い [1]
s 血液生化学検査を提出する。頸部 CT スキャンを施行、気道閉塞の有無を
確認、膿瘍を検索する
s 膿瘍を穿刺吸引することで確定診断できる。1 cm 奥に内頸動脈がある場所
なので専門家に依頼する
s 咽頭周囲組織に感染が拡大すると、敗血症に内頸静脈の血栓を合併、脳卒
中様の症状を生じる†4 ことがある
s 口底/顎下領域に蜂窩織炎や膿瘍を生じることもある†5 。気道閉塞や挿管困
難を生じる
†1
アンピシリンやアモキシシリンは伝染性単核球症であった場合に皮疹を生じうるので避ける
†2
国内では 1 回 300 mg が最大量
†3
指が縦に 3 本入れば正常
†4
Lemierre 症候群
†5
Ludwig’s angina
10
第 2 章 頭頸部の問題
■ 治療
s 耳鼻咽喉科的緊急疾患であり、切開排膿術の適応になる [31]
s クリンダマイシン(ダラシン .R. )600-900 mg を 1 日 3 回またはアンピシリ
.
ン/スルバクタム(ユナシン R. )3 g を 1 日 4 回、またはピペラシリン/タゾ
R.
.
バクタム(ゾシン )4.5 g を 1 日 3 回点滴静注する [3]
急性喉頭蓋炎
~
s 高熱†6 、頻呼吸、強い嚥下痛、流涎を生じる。小児の病気だが成人発症もあ
りうる
s 比較的急激に発症する咽頭痛を主訴に来院するにもかかわらず、扁桃腫大
の所見が乏しいか、ない [1]
s 努力様呼吸や起座呼吸を生じる。吸気時に strider を聴取する
s 炎症部位が声帯より上にあるので、咳嗽は生じない
s 特徴的な「くぐもった声」は、かなり症状が進まないと出てこない
s インフルエンザ桿菌によることが多い [67]
■ 検査
s 頸部 CT にて気道の狭窄と喉頭腫大の有無を確認する
s 横になれるかどうかを確認する。呼吸困難があり臥床できない患者さんは
CT 禁忌。頸部側面写真で喉頭の評価を行う [31]
s 酸素濃度が正常であることは上気道の閉塞を除外診断する根拠にならない。
窒息寸前まで、SpO2 は正常であることが多い
■ 治療
s セフォタキシム(クラフォラン .R. )2 g を 1 日 3 回、またはセフトリアキ
.
ソン(ロセフィン R. )2 g を 1 日 1 回、またはアンピシリン/スルバクタム
..R
(ユナシン )3 g を 1 日 4 回、あるいはピペラシリン/タゾバクタム(ゾシ
.
ン .R )4.5 g を 1 日 3 回点滴静注 [3]
s デキサメタゾンを初回 4-10 mg、次回以降 4 mg 6 時間おきの点滴静注を
抗生剤と併用する。落ち着いたら漸減
s 抗生剤の投与は、途中から経口に切り替える分も含め、10 日間必要
s 気管内挿管が必要になるケースは 10% 程度。ステロイドを併用しているに
もかかわらず呼吸困難が増悪する場合、CT で喉頭周囲の膿瘍が指摘され
た場合に挿管を考慮する [1]
†6
半数の症例で発熱を伴わないため、発熱がないことは本症を否定する根拠にならない
2.1 のどが痛い
11
s 緊急の輪状甲状切開が必要になることがあるので、外科や耳鼻咽喉科の上
級医に必ず連絡を取る
インフルエンザ
~
s 発熱、関節痛、咳、咽頭痛が出現する [1]。下痢や嘔吐といった胃腸症状を
伴うこともある
s ひどい咽頭痛が出現する場合も多い。咽頭所見は正常†7 [2]
s 潜伏期間は 2-9 日間
s ほとんどの患者さんは重篤な症状を呈することなく回復する
s 細菌の重複感染は高頻度に認められる
■ 検査
s 迅速診断キットによる診断を試みる。血液生化学検査を提出する
s 鼻粘液を用いた迅速診断キットの感度は 60-80% 程度†8
s 白血球減少を認めることが多い反面、増多する患者さんもいる [1]
s 白血球数が 15000 以上に増加していた際には細菌感染の合併を考慮する
[2]
■ 治療
s タミフル .R. 内服、リレンザ .R. の吸入をそれぞれ 5 日間、またはイナビル .R.
の吸入を 1 回用いる†9
s 発熱 1 日前から発熱後 7 日目までは感染可能性がある。特に小児の場合に
は、10 日目までは感染の可能性がある
s 手洗いの励行、アルコール系の手指消毒剤の使用が望ましい
s 来院した患者さんにはサージカルマスクをつけてもらう
亜急性甲状腺炎
~
s 頸部の痛みで発症、咽頭痛を主訴に外来を受診することが多い
s 30-50 歳に発症のピークがある。女性に多い [2]
s 嚥下時疼痛、甲状腺の圧痛がある。耳介下部の痛みを生じることもある
s 動悸をはじめとする甲状腺機能亢進症状 . を呈する
.p.314
s 痛みは 1-2 週かけて増悪、その後 3 週間ほど無症状で経過したあと、甲状
. の症状が出る。通常 2-4 ヶ月で治癒する
.p.316
腺機能低下 †7
咽頭後壁のリンパ濾胞がインフルエンザの診断に有用という報告もある [24]
†8
大人の場合、発症 12 時間以内の陽性率はかなり低い
.
†9
注射薬であるラピアクタ .R も利用できる。アマンダジンには耐性が多い
12
第 2 章 頭頸部の問題
■ 検査
s 血液生化学検査、CRP、TSH/FT 、赤血球沈降速度を提出する
4
s 白血球数上昇、CRP 高値、赤沈亢進†10 を生じる
s サイログロブリンの著明な増加†11 を確認することで化膿性甲状腺炎との鑑
別ができる
s TSH 低値、FT 高値、放射性ヨード取り込み試験で取り込みが確認されな
4
いことで確定診断
■ 治療
s 軽症例では鎮痛薬のみ、発熱と疼痛が著明な例ではプレドニゾロン 30 mg/
日を開始し、2 週間ごとに減量する
s 甲状腺機能亢進の症状に対して、プロプラノロール(インデラル .R. )内服、
無機ヨード 500 mg/日†12 の内服が行われる
s 回復期に甲状腺機能が低下する [1]。この時期に甲状腺ホルモンの補充を行
うと甲状腺炎の再発率が低下するという
†10
100 mm/1h 以上の著明高値になることが多い
†11
甲状腺機能亢進症や甲状腺腫瘍でも増加する
†12
. を用いてはいけない
.p.315
チオウレア系の抗甲状腺薬 
Fly UP